سخنرانی سفیر ارمنستان در آیین پاسداشت زبان فارسی و گرامیداشت فردوسی

14 may, 2025

جناب آقای صالحی امیری، وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی جمهوری اسلامی ایران،

جناب آقای غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی،

سفرای فوق العاده و تام الاختیار معظم،

میهمانان گرامی، خانم ها و آقایان.

ایراد سخنرانی در مراسم پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت یکی از بزرگترین رسولان جاودانه ی آن ابوالقاسم فردوسی افتخاری است که امروز نصیب اینجانب شده است.

زبان چیست؟ آیا زبان تنها وسیله ی است جهت برقراری ارتباط و حلقه ای است تشکیل شده از کلمات و اصوات؟ خیر، زبان زندگینامه ی مردم و ملت است، نگاشته شده با الفبای معنوی خود آن ملت. زبان یادنامه ی نسل اندر نسل اوست، عظمت اوست، فتوحات و غم ها، سرودها و دعاهای اوست. زبان، شناسنامه ی هویت مردمی است که با گذر از مرزها تغییر نمی کند و اعتبار آن منوط به ممهور کردن آن نیست، بلکه بستگی به گذر زمان دارد. ما ارمنیان معتقدیم که زبان وجدان ماست، دود برخاسته ازاجاق خانه ی ماست. و به هنگام سخن گفتن درباره ی زبان خاص خود به آن صفت مادری داده و همچون مادر خود آن را دوست میداریم و نوازشش می کنیم. اطمینان دارم نزد کلیه ملت ها و یکایک حاضران در این مکان نیز همینگونه است.

جای آن دارد تا یادی از یقیشه مورخ نامی قرن پنجم ارمنیان بکنم که بطرز ویژه ای به وصف زبان های مختلف پرداخته و از جمله « زبان یونانی را نرم و لطیف، زبان رومی را قوی و زورمند، زبان فارسی را پرشکوه و پرجلال، زبان هندی را خوش نوا و زبان ارمنی را شهد آسا ....» توصیف کرده است> و در این میان زبان فارسی با همه ی شکوه و جلال، صمیمیت و عمق خود در گنجینه ی تمدن جهانی جای دارد. بنابراین اجازه فرمائید امروز را هم روز زبان و هم روز هویت بنامیم روزی که نه تنها به مردم ایران بلکه به همگی ما تعلق دارد.

مردم ارمنی و فرهنگ ارمنستان قرون متمادی با شگفتی نجیبانه و صمیمیت با زبان فارسی برخورد نموده اند. از سروده های سایات نوا تا کاوشهای سبک شناختی هوهانس تومانیان و یقیشه چارنتس ما همواره کوبه های صوتی زبان همسایه را شنیده ایم. فرهنگهای ما هیچگاه جدا و دور از هم نبوده اند. زبانهای ما در کاروانسراهای تبریز، هنرکده های اصفهان، میدانهای تهران، گلستانهای شیراز و حتی در اینگونه تالارها یکدیگر را ملاقات نموده اند.

حضار گرامی،

زمانیکه درباره زبان فارسی سخن می گوئیم تنها واژگان و دستور زبان را مد نظر نداریم. سخن از زبانی است که پدیده ای به سعت یک تمدن با آن هم نفس می باشد. و زمانیکه تمدن میخواهد درباره ی خود سخن گوید، ازقهرمانان خود حکایت کند و از درد و عظمت یاد کند، تنها از یک نام وام می گیرد و آن شاهنامه است. شاهنامه ی نامیرای فردوسی، این حماسهٔ ملی، که ارزش آن در گذر زمان کاسته نشده، به ما آموخته است که زبان قادر به حفظ هویت تاریخی کل یک ملت است. نویسنده خود می گوید که چگونه سی سال برای زنده کردن زبان فارسی رنج کشیده است.

« بسی رنج بردم در این سال سی»

اجازه دهید به این نکته اشاره بکنم که شاهنامه ماهیاتاً فقط پدیده ای پارسیانه نیست .در وجود شاهنامه همان روحی است که در «ایلیاد و ادیسه» هومر، « مهابهاراتا» هندی، و یا « داویت ساسونی» که ما ارمنیان تعلقیت خاصی نسبت به آن داریم،نهفته است.

اولین دیدار من با شاهنامه نه در تهران و نه در شیراز بلکه در دانشگاه دولتی ایروان که یکی از کلاسهای آن نام فردوسی بزرگ را بر تارک خود دارد صورت گرفته است. دیوارهای آنجا با مفاهیم شاهنامه ای مزین گشته اند. لبانم برای نخستین بار در آن کلاس نام زال، رودابه، رستم و سهراب را ادا نموده اند. من در درون دیوارهای آن کلاس چیزی را حس کردم که امروز در این سالن حس می کنم و آن چیزی نیست جز اتحاد و استمرار فرهنگ، زبان و شجاعت.

اگر اجازه داشته باشم که با چشمان و دیدگاه یک ارمنی به موضوعات بنگرم، باید بگویم که در زمان مطالعه بخش رودروئی فاجعه بار رستم و سهراب در شاهنامه، داستان دیدار داویت و فرزندش محر را در داویت ساسونی به یاد می آوردم . تقارن جالبی است. هر دو اثر زائیده ی آداب و سنن افواهی هستند، هر دو تصویر روح ملی را شجاعانه، آزادی خواهانه و هرازگاهی فاجعه بار بازآفرینی می کنند و داستانهای هردو نیز سینه به سینه توسط مردم نسل به نسل منتقل شده و به نماد هویت ملی بدل گشته است. رستم و داویت از دو داستان جداگانه هستند لکن آنان با همان زبان یعنی زبان شجاعت سخن می گویند، سلاحشان متفاوت است لکن انگیزه ی نبرد و پیکارشان یکی است. آزادی، عزت و میهن.

حضار ارجمند،

زبان فارغ از محل زایش و پیدایش آن در مکانی زندگی می کند که دوستش دارند و هرازگاهی این عشق و علاقه با بیانی ساده ابراز میشود. « فارسی شکر است» همانگونه که نویسنده بزرگ معاصر ایرانی محمد علی جمالزاده نوشته است. در این جمله ی ساده رفتار و وخصلتی کامل وجود دارد. انگاری می گوید، شکر است زیرا زنده است. شکر است زیرا زبان عشق، شور و عاطفه، مبارزه و پیکار تو است.

بگذار زبان فارسی کماکان طنین انداز باشد و از ادبیات، علم، معماری، موسیقی و عشق قوام یابد. بگذار زبان فارسی همواره چون امروز زنده و شاداب باشد و نام فردوسی بسان زبانی که خود منجی آن بود و جاودانه اش ساخت ابدی و مانا باشد.

این روز خاص و پر اهمیت بر همه ی ما مبارک باد.

سپاسگزارم.