Երկկողմ հարաբերություններ

Ընդհանուր տեղեկություններ

1991թ. դեկտեմբերի 25-ին Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը պաշտոնապես ճանաչել է Հայաստանի Հանրապետության անկախությունը:

1992թ. փետրվարի 9-ին Թեհրանում ստորագրվել է հռչակագիր` Հայաստանի և Իրանի միջև դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու վերաբերյալ: Նույն օրը ստորագրվել է Հայաստանի Հանրապետության և Իրանի Իսլամական Հանրապետության միջև հարաբերությունների սկզբունքների և նպատակների մասին հռչակագիրը, որով Կողմերը հավաստում էին բարիդրացիական հարաբերություններ հաստատելու իրենց մտադրությունը:

1992թ. ապրիլին Երևանում տեղի է ունեցել Իրանի Իսլամական Հանրապետության դեսպանության բացման հանդիսավոր արարողությունը:

1992թ. դեկտեմբերին Թեհրանում բացվել է Հայաստանի Հանրապետության դեսպանությունը:

Որպես Մերձավոր Արևելքի առանցքային պետություններից մեկը` Իրանը 1992թ. ձեռնամուխ եղավ Հարավային Կովկասի նորանկախ պետությունների հետ բազմաբնույթ հարաբերությունների հաստատմանը: Այդ ժամանակից սկսած Հայաստանի և Իրանի միջև աստիճանաբար ձևավորվել և զարգացել է քաղաքական և տնտեսական բազմաշերտ համագործակցություն:

Այցեր

Իրանի Իսլամական Հանրապետություն

1992թ. փետրվար	Րաֆֆի Հովհաննիսյան,ԱԳ նախարար
1992թ. մայիս	Նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյան
1992թ.	Նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյան
1995թ. մարտ	Նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյան
1995թ. ապրիլ	Վահան Փափազյան,ԱԳ նախարար
1995թ. մայիս	Վարչապետ Հրանտ Բագրատյան
1996թ. հունվար	Վահան Փափազյան,ԱԳ նախարար
1997թ.	Բաբկեն Արարքցյան,ԱԳ նախարար
1997թ. հունվար	Ալեքսանդր Արզումանյան,ԱԳ նախարար
1997թ. հունիս	Ալեքսանդր Արզումանյան,ԱԳ նախարար
1998թ. օգոստոս	Վարդան Օսկանյան,ԱԳ նախարար
1998թ. սեպտեմբեր	Վարդան Օսկանյան,ԱԳ նախարար
1999թ. դեկտեմբեր	Վարդան Օսկանյան,ԱԳ նախարար
2001թ. փետրվար	Վարդան Օսկանյան,ԱԳ նախարար
2001թ. դեկտեմբեր	ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյան
2004թ. ապրիլ	Վարդան ՕսկանյանՙԱԳ նախարար
2006թ. հուլիս	ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյան
2006թ. դեկտեմբեր	Վարդան Օսկանյան,ԱԳ նախարար
2008թ. սեպտեմբեր	Էդվարդ Նալբանդյան,ԱԳ նախարար
2009թ. ապրիլ	ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյան
2009թ. սեպտեմբեր	Հովիկ Աբրահամյան,ԱԺ նախագահ
2010թ. սեպտեմբեր	Էդվարդ Նալբանդյան,ԱԳ նախարար
2010թ. հոկտեմբեր	Վարչապետ Տիգրան Սարգսյան
2011թ. մարտ	ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյան
2011թ. սեպտեմբեր	Էդվարդ Նալբանդյան,ԱԳ նախարար
2012թ. ապրիլ	Էդվարդ Նալբանդյան,ԱԳ նախարար
2012թ. օգոստոս	Էդվարդ Նալբանդյան, ԱԳ նախարար
2013թ. օգոստոս	ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյան
2014թ. մայիս	Էդվարդ Նալբանդյան,ԱԳ նախարար
2014թ. հոկտեմբեր	Վարչապետ Հովիկ Աբրահամյան
2016թ. հունիս	Էդվարդ Նալբանդյան,ԱԳ նախարար
2017թ. օգոստոս	ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյան
2017թ. հոկտեմբեր	վարչապետ Կարեն Կարապետյան
2019թ․փետրվար	վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան

Հայաստան

1992թ. փետրվար	ԱԳ նախարար Ալի Աքբար Վելայաթի
1994թ.	ԱԳ նախարար Ալի Աքբար Վելայաթի
1995թ. սեպտեմբեր	ԱԳ նախարար Ալի Աքբար Վելայաթի
1996թ. դեկտեմբեր	Առաջին փոխնախագահ Հասան Հաբիբի
1997թ. ապրիլ	ԱԳ նախարար Ալի Աքբար Վելայաթի
1999թ. օգոստոս	ԱԳ նախարար Քամալ Խարազի
2003թ. ապրիլ	ԱԳ նախարար Քամալ Խարազի
2004թ. սեպտեմբեր	Նախագահ Մոհամմադ Խաթամի
2006թ. փետրվար	ԱԳ նախարար Մանուչեհր Մոթթաքի
2006թ. սեպտեմբեր	Մեջլիսի նախագահ Հադդադ Ադել
2007թ. մարտ	Նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադ
2007թ. հուլիս	ԱԳ նախարար Մանուչեհր Մոթթաքի
2007թ. հոկտեմբեր	Նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադ
2007թ. հոկտեմբեր	ԱԳ նախարար Մանուչեհր Մոթթաքի
2009թ. մարտ	ԱԳ նախարար Մանուչեհր Մոթթաքի
2010թ. հունվար	ԱԳ նախարար Մանուչեհր Մոթթաքի
2010թ. հոկտեմբեր	Մեջլիսի նախագահ Ալի Լարիջանի
2011թ. նոյեմբեր	ԱԳ նախարար Ալի Աքբար Սալեհի
2011թ. դեկտեմբեր	Նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադ
2013թ. ապրիլ	ԱԳ նախարար Ալի Աքբար Սալեհի
2015թ. հունվար	ԱԳ նախարար Մոհամմադ Ջավադ Զարիֆ
2015թ. հոկտեմբեր	ԻԻՀ առաջին փոխնախագահ Էսհաղ Ջահանգիրի
2016թ. դեկտեմբեր	ԻԻՀ նախագահ Հասան Ռոհանի
2017թ. նոյեմբեր	ԻԻՀ ԱԳ նախարար Մոհամմադ Ջավադ Զարիֆ

Առևտրատնտեսական կապեր

Հայաստանի անկախացումից հետո Իրանի հետ արդյունավետ համագործակցություն է ծավալվել մասնավորապես էներգետիկայի, տրանսպորտի, բնապահպանության, միջմարզային, գիտակրթական և մշակութային ոլորտներում:

Իրականացված ծրագրեր

1996թ.՝ Արաքս գետի վրա կառուցված, Իրանը Հայաստանին կապող կամուրջ

2005թ.՝ Պուշկինի լեռնանցքի հողմաէլեկտրակայաններ

2007թ. հոկտեմբեր՝ Մեղրի-Շվանիձոր-Ծավ-Դարավան ճանապարհը. Մեղրին Կապանին կապող այլընտրանքային այդ ճանապարհն ունի 91 կմ երկարություն

2007թ՝. Իրան-Հայաստան գազատարի առաջին հատվածի բացում. 140կմ երկարություն և 700մմ տրամագիծ ունեցող գազատարի կառուցման վերաբերյալ համաձայնագիրն ստորագրվել է 2004թ.:

2008թ. նոյեմբեր՝ գազատարի երկրորդ հատվածի շինարարության ավարտ. ներմուծված 1խմ գազի դիմաց Հայաստանն Իրանին պետք է վերադարձներ 3կվտ ժամ էլեկտրաէներգիա:

Էներգետիկ համագործակցության իրականացված ծրագրերից են Հայաստան-Իրան բարձրավոլտ էլեկտրահաղորդման 1-ին և 2-րդ գծերը: 400 կՎ հզորությամբ օդային 3-րդ գծի շինարարական աշխատանքները նախատեսվում է ավարտել 2019թ-ի սեպտեմբերին:

2016թ. իրականացվեց Իրանի հետ սահմանամերձ գյուղերի գազաֆիկացման ծրագիրը /դրամաշնորհ/:

Հայկական և իրանական կողմերը ջանքեր են գործադրում երկկողմ տնտեսական համագործակցության մեջ նոր հաջողություններ արձանագրելու ուղղությամբ, ինչպիսիք են` Հայաստան մտնող իրանական գազի ծավալների մեծացում, հյուսիս-հարավ (Իրան, Հայաստան, Վրաստան, Ռուսաստան) էներգահամակարգերի միավորում, ՀՀ-ում հողմային էլեկտրակայանների կառուցում (50 մեգավատ ընդհանուր հզորությամբ), ազատ տնտեսական գոտիների ոլորտում համագործակցության հաստատում, Հայաստանով Պարսից ծոց-Սև Ծով տրանսպորտային ուղու կայացում և անհրաժեշտ ենթակառուցվածքների զարգացում։

Ընթացիկ ծրագրեր

1.Գազ-էլեկտրաէներգիա փոխանակում /օրական 1 մլն մ3 գազ/ - իրականացվում է

2.Գազ-էլեկտրաէներգիա փոխանակման ծրագրի ընդլայնում /մինչև օրական 2 մլն մ3/ - քննարկման փուլում է

3.Հայաստան-Իրան էլեկտրահաղորդման երրորդ գծի կառուցում - շինարարության ավարտը ձգձգվում է, ծրագրի իրականացումը շեշտակիորեն կմեծացնի գազի և էլեկտրաէներգիայի փոխանակման և վաճառքի ծավալները

4.Մեղրի ազատ տնտեսական գոտու ստեղծում – ընթացքում է, 2017թ. դեկտեմբերին տրվել է ԱՏԳ-ի մեկնարկը

5.Իրանական գազի տարանցում Վրաստան

6.Հյուսիս-հարավ ավտոճանապարհի կառուցում /Իրանի սահմանամերձ հատված/ - ընթացքում է

7.Թուրքմենստան-Իրան-Հայաստան գազի փոխանակում /SWAP/ – քննարկումների փուլում է

8.Արաքս գետի վրա ՀԷԿ-ի կառուցում - բանակցությունների փուլում է

9.Իրան-Հայաստան-Վրաստան-Ռուսաստան էլեկտրաէներգետիկ քառակողմ համագործակցություն – 2015թ. ստորագրվել է հուշագիր

10.ԵԱՏՄ-Իրան համագործակցություն - 2018թ. մայիսին ստորագրվել է Ազատ տնտեսական գոտի ստեղծելու մասին ժամանակավոր համաձայնագիր ԵԱՏՄ անդամ-երկրների և ԻԻՀ-ի միջև, համաձայնագիրը գտնվում է վավերացման փուլում

11.«Պարսից ծոց - Սև ծով ճանապարհային միջանցք» - քննարկումների փուլում է

12.Հայաստանի Հանրապետության և Իրանի Իսլամական Հանրապետության տարածքով մուլտիմոդալ տարանցիկ փոխադրումների ակտիվացում - քննարկումների փուլում է

2016թ. հունիսի 5-ին Թեհրանում ստորագրվել է մուտքի արտոնագրի վերացման մասին փոխըմբռնման հուշագիր, որը Հայաստանի և Իրանի միջև քաղաքական և առևտրատնտեսական հարաբերությունների զարգացմանը խթանող հերթական քայլ էր:

Իրանից Հայաստան ժամանումները 2009-2018թթ.

Տեղեկատվությունը՝ ըստ ԻԻՀ-ում ՀՀ դեսպանության

Տարեթիվ	Ժամանումներ	Աճը նախորդ տարվա համեմատ
2009	87214
2010	120863	+38.5%
2011	134063	+10.9%
2012	111028	-20%
2013	94736	-17%
2014	116324	+22.7%
2015	144160	+24%
2016	188851	+31%
2017	220147	+16.6%
2018	160645	-27 %

Ապրանքաշրջանառությունը երկու երկրների միջև /ԱՄՆ դոլար/

Տեղեկատվությունը՝ ըստ armstat.am կայքի

տ/թ

ընդհանուր

արտահանում

ներմուծում՝

ըստ ծագման

երկրի

ներմուծում՝

ըստ արտահան․

երկրի

2015

2016

2017

2018

279 մլն

239 մլն

258 մլն

363 մլն

81 մլն

75 մլն

84 մլն

94 մլն

198 մլն

164 մլն

174 մլն

269 մլն

182 մլն

151 մլն

171 մլն

266 մլն

ՀՀ արտաքին առևտրի գործընկերների շարքում ԻԻՀ-ն 6-րդ տեղում է:

Չնայած 2018թ-ի դրությամբ Հայաստանում գրանցված է ավելի քան 5000 իրանական ընկերություն, գլխավորապես` անհատ ձեռնարկատերեր, այնուամենայնիվ Հայաստանում իրանական ներդրումների և Իրանում հայկական ներդրումների ցուցանիշները փաստում են, որ հայ-իրանական առևտրատնտեսական հարաբերությունների ներուժը չի իրացվում իր ողջ ծավալով:

Արտահանվող հիմնական արտադրատեսակներն են՝ էլեկտրաէներգիա, միս, անտառանյութ, մետաղի թափոններ:

Ներմուծվող հիմնական արտադրատեսակներն են՝ գազ, նավթամթերք, պոլիմերներ, պարարտանյութ, շինանյութեր:

Երկկողմ տնտեսական համագործակցության ոլորտի հարցերի և ծրագրերի համակարգմամբ և իրագործմամբ է զբաղվում հայ-իրանական միջկառավարական հանձնաժողովը, որի նիստերն ամեն տարի հաջորդական հերթականությամբ գումարվում են երկու երկրների մայրաքաղաքներում: 1995թ-ին գումարվել է հայ-իրանական կապերի կոորդինացման միջկառավարական հանձնաժողովի անդրանիկ նիստը, 2018թ. փետրվարի 27-ին՝ Երևանում տեղի է ունեցել միջկառավարական 15-րդ նիստը։

1992-2019թթ. ընթացքում ՀՀ-ի և ԻԻՀ-ի միջև կնքվել է ավելի քան 180 փաստաթուղթ, որոնք կարգավորում են ՀՀ և ԻԻՀ նախարարությունների և պետական այլ կառույցների միջև հարաբերությունները:

Թարմացված է առ 05.04.2019

ՀՀ ԱԳՆ
պաշտոնական կայք

Երկքաղաքացիություն

Էլեկտրոնային վիզա

Արտոնագրի ձևեր